Ξήρανση δέντρων στο Αισθητικό Δάσος του Υμηττού: Αντιμετωπίζοντας την πρόκληση με θετική ματιά
Μετά τη διαπίστωση της ξήρανσης μεμονωμένων δένδρων ή σε ομάδες, στο Αισθητικό Δάσος (φαινόμενο στο οποίο αναφέρθηκα και στο άρθρο μου στις 20/12 «Το δάσος εν κινδύνω;») που καταφανώς οφείλεται στη δυσμενή συνεργιστική δράση περιβαλλοντικών παραγόντων, η Φιλοδασική ζήτησε τη βοήθεια ειδικών για μια περισσότερο τεκμηριωμένη αξιολόγηση του φαινομένου.
Η εξειδικευμένη επιστημονική συνδρομή από το ΙΜΔΟ του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, επιβεβαίωσε τα αρχικά συμπεράσματα για τίς αιτίες της ξήρανσης των δέντρων και την ανάγκη λήψης άμεσων μέτρων που – στο μέτρο του δυνατού – θα βοηθήσουν το δάσος. Ειδικότερα, μετά από αυτοψία, επισημάνθηκε ότι:
«Η εμφάνιση των συμπτωματικών δένδρων ήταν διάσπαρτη, με συσσώρευση κυρίως σε εκτεθειμένες περιοχές (π.χ. κορυφές λόφων) ή ορισμένες κηλίδες. Μελετώντας το ιστορικό της περιοχής αξίζει να σημειωθεί ότι:
1) το αισθητικό δάσος αποτελεί τεχνητό δασικό οικοσύστημα, το οποίο φυτεύτηκε σε διαφορετικές περιόδους του 20ου αιώνα (…μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1976, 1992-1993 κλπ.).
2) Το έδαφος είναι βραχώδες και πιθανά φτωχό καθώς, όπως σε άλλες περιοχές του λεκανοπεδίου της Αττικής, η περιοχή αποτελούσε τμήμα αρχαίων λατομείων (ασβεστόλιθο και μάρμαρο). Η επίδραση του εδάφους εμφανίζεται και στο μέγεθος των δένδρων, το οποίο είναι αρκετά μικρότερο δεδομένης της ηλικίας τους. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες τους θερινούς μήνες των τελευταίων δύο ετών και την ξηρασία έχουν επιβαρύνει καθοριστικά την βιωσιμότητα αυτών των αναδασωμένων εκτάσεων».
Για την αντιμετώπιση του φαινομένου προτάθηκαν τα εξής:
α) να εκπονηθεί μια πιο ολοκληρωμένη μελέτη σε κεντρικό επίπεδο, ώστε να εκτιμηθεί η εδαφολογική κατάσταση, η υπάρχουσα βιοποικιλότητα και η βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων σε βάθος χρόνου,
β) (υπό τις υπάρχουσες συνθήκες) θα ήταν καλό να απομακρυνθούν τα νεκρά δένδρα (η οποία θα μειώσει των αριθμό των εντόμων) τα οποία ενέχουν τον κίνδυνο πτώσης και τραυματισμού περιπατητών, ειδικά σε σημεία κοντά στα μονοπάτια,
γ) θα ήταν επιθυμητό να υπάρξει παρακολούθηση του φαινομένου και καταγραφή των συμπτωμάτων/έντασής του σε συνδυασμό με τις κλιματικές συνθήκες.
Ωστόσο ήδη έχουν ξεκινήσει εξυγιαντικές επεμβάσεις σε ορισμένα σημεία, δηλαδή κοπή και απομάκρυνση ξερών δέντρων, ώστε να μειωθεί ο πληθυσμός των φλοιοφάγων εντόμων και να αποφευχθεί η περαιτέρω εξάπλωσή τους. Παράλληλα προγραμματίστηκαν οι επόμενες ενέργειες/προετοιμασίες για την απομάκρυνση των νεκρών ατόμων και από άλλες περιοχές.
Ειδικά για την περιοχή που περιβάλλει τη Μονή Καισαριανής και εκτείνεται μέχρι τον λόφο των Ταξιαρχών (που διακρίθηκε το 1993 ως ένας Ιστορικός Κήπος της Ευρώπης), η Φιλοδασική δεν περιορίστηκε στην κοπή και απομάκρυνση των ξερών δέντρων αλλά προχώρησε και σε φύτευση νέων δέντρων, δίνοντας έμφαση στη διατήρηση του ιστορικού τοπίου.
Το Αισθητικό Δάσος του Υμηττού είναι ένα τεχνητά δημιουργημένο δάσος που είναι αποτέλεσμα επιτυχημένων αναδασώσεων σε διάφορες περιόδους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίες έχουν δημιουργήσει ένα μωσαϊκό ετερογενών ενοτήτων. Συνεπώς, οι επεμβάσεις στη βλάστηση δεν είναι δυνατόν να ακολουθήσουν τους δόκιμους δασοκομικούς κανόνες και απαιτείται μια κατά περίπτωση εξειδίκευση στις διάφορες δασοσυστάδες που συναπαρτίζουν το δάσος.
Ενόψει λοιπόν της ανάγκης για μείωση κατ’ αρχάς της ενδεχόμενης εξάπλωσης των φλοιοφάγων εντόμων, διενεργούνται οι εξυγιαντικές επεμβάσεις σε επιλεγμένα σημεία του δάσους. Ταυτόχρονα, παρακολουθείται η αντίδραση των καταπονημένων δέντρων στις τρέχουσες καιρικές συνθήκες και προγραμματίζονται τα επόμενα βήματα. Σύμμαχος στην προσπάθεια αυτή είναι τα 373,2 χιλ. βροχής που κατέγραψε ο μετεωρολογικός σταθμός της Φιλοδασικής στο δάσος, για την περίοδο 16/11/2024 – 24/2/2025.
Δρ Νίκος Πάγκας | Δασοτεχνικός Υπεύθυνος Διαχείρισης του Αισθητικού Δάσους
